بچه‌ها را دوست بدارید و تکریمشان کنید | مروری بر اصول تربیت فرزند در سیره امام رضا(ع)

به گزارش شهرآرانیوز؛ اگرچه همه روز‌ها و اوقات ما باید امام‌رضایی و نگاهمان به آموزه‌های آن حضرت باشد، اما چهارشنبه‌ها که در میان روز‌های هفته برای شیعه به‌ویژه ایرانی‌ها به نام ایشان، پدر و پسرشان سند خورده، فرصتی بهتر است برای مرور آموزه‌های رضوی که هرکدامشان کلید گنج سعادت و خوشبختی ما هستند.

تکلیف قرآنی مؤمنان

بنابر آموزه‌های دینی‌قرآنی، خیرخواهی برای اعضای خانواده و تربیت دینی آنان، تکلیف مؤمنان است. پیامبران الهی آمده‌اند تا زمینه‌های این تحول بزرگ را در وجود انسان فراهم آورند و او را از برهوت ظلمانی به نور هدایت رهنمون شوند. قرآن کریم و سنت و سیره ائمه معصومین (ع) بهترین راه تربیت را که مبتنی بر شناخت حقیقت انسان و نیاز‌های اوست، ارائه می‌کند.

اهمیت تربیت در دوران کودکی

مهم آنکه آموزه‌های دینی ما بهترین دوران را برای تربیت، کودکی می‌دانند؛ چنان‌که پیامبر (ص) می‌فرمایند: «حکایت کسى که در کودکى مى‌آموزد، همانند نقش کَندن بر سنگ است و حکایت کسى که در بزرگ‌سالى مى‌آموزد، همانند کسى است که بر آب مى‌نویسد» (کنزالعمال: ج ۱۰، ص ۲۴۹). ایشان همچنین فرموده‌اند: «خدا رحمت کند بنده‌ای را که با نیکی به فرزندش و دم‌سازی با او و آموزش و ادب کردن وی، در نیکوکار شدن یاری‌اش دهد» (مستدرک‌الوسائل، ج‌۲، ص ۶۲۶)

به فرزندان خود محبت کنید

امام رضا (ع) نیز همچون اجداد بزرگوارشان برای تربیت فرزند، سهم ویژه‌ای قائل هستند و در سیره کلامی و عملی ایشان، مصادیق ارزشمند و کاربردی در این باره وجود دارد؛ یکی از اصول مهم تربیت فرزند در سیره رضوی «محبت» است؛ چنان‌که ایشان محبت به فرزند را درکنار محبت به پدر و مادر قرار می‌دهند و می‌فرمایند: «نیکی به فرزند، به‌جای نیکی به پدر و مادر کفایت می‌کند. به فرزندان خود نیکی کنید؛ چراکه آنها شما را روزی‌دهنده خود می‌دانند». (مستدرک‌الوسائل، ج ۱۵، ص ۱۷۰)

جلوه‌های محبت به فرزند

امام رضا (ع) بر محبت به فرزندان تأکید بسیار می‌کردند و خود نیز از این راهکار مؤثر تربیتی به شیوه‌های مختلف استفاده می‌کردند؛ گاهی اوج محبت خود را با تعبیر «بِأبی أنت و اُمّی؛ پدر و مادرم به فدایت» به جوادالائمه (ع) نشان می‌دادند و زمانی ایشان را در آغوش می‌گرفتند، به سینه خود می‌فشردند و می‌بوسیدند. اباصلت می‌گوید: هنگامی که جواد (ع) بر بستر شهادت پدر وارد شد، حضرت رضا (ع) از بستر برخاستند، به سوی او رفتند، دست بر گردنش انداختند، او را به سینه فشردند، میان دو چشمشان را بوسیدند و با او سخن گفتند.

با بچه‌ها خوش‌قولی کنید

از دیگر اصولی که امام رضا (ع) در تربیت فرزند بر آن تأکید می‌کنند، خوش‌قولی و وفای به عهد است: «هرگاه به کودکان خود وعده‌ای دادید، به وعده خود وفا کنید» (مرآه‌العقول، ج ۲۱، ص‌۸۷). امام همچنین بر احترام و تکریم کودکان تأکید می‌کنند و آن را صرفا مختص بزرگ‌سالان نمی‌دانند. از ایشان روایت شده است: «لازم اســت بــا همــه اطفــال و بزرگ‌ســالان، بــا احتــرام و ادب رفتارکنید» (مستدرک‌الوسائل، ج:۳، ۶۷)

در ادامه حتما بخوانید بررسی آموزه‌های ولایتعهدی امام رضا (ع) | «رضا» به مصلحت باشیم

رفتار با فرزند در اوج احترام

همان‌طور که گفتیم، امام رضا (ع) برای حضرت جوادالائمه (ع) احترام بسیار قائل بودند و از این شیوه مؤثر در تربیت فرزند بسیار بهره می‌بردند؛ محمدبن‌ابی‌عباد که به تصویب فضل‌بن‌سهل امور نگارش حضرت رضا (ع) را برعهده داشت، می‌گوید: حضرت رضا (ع) همواره از فرزند بزرگوارشان محمد با کنیه [که نزد عرب علامت بزرگداشت و احترام است]نام می‌بردند و می‌فرمودند: «ابوجعفر به من چنین نوشت و من به ابوجعفر چنین نوشتم». با آنکه امام جواد (ع) در مدینه به‌سر می‌بردند و کودکی بیش نبودند، حضرت رضا (ع) وی را بسیار احترام می‌کردند و نامه‌هایی را که از حضرت جواد (ع) به ایشان می‌رسید، با کمال بلاغت و نیکویی پاسخ می‌دادند.

بچه‌ها را تنبیه بدنی نکنید

در سیره امام رضا (ع)، فرزنـددوسـتی و خوش‌اخـلاق بـودن بـا کـودکان و پرهیـز از هرگونـه رفتـار تنـد و تنبیـه بدنـی کودک مورد تأکید است؛ حضرت موسی‌بن‌جعفر (ع)، پدر بزرگوار ایشان، هم در این باره توصیه می‌کردند که: «فرزنـدت را کتـک نـزن و بـرای ادب کردنـش بـا او قهـر کـن؛ هرچنـد نبایـد ایـن قهـر طولانی شود». (بحارالانوار، ج:۱۰۱، ۹۹)

توجه و دستگیری از محرومان

امام رضا (ع) بر ایجاد روحیه توجه به هم‌نوعان و دستگیری از محرومان از دوره کودکی تأکید و فرزند خردسال خود امام‌جواد (ع) را هم به آن توصیه می‌کردند؛ چنان‌که در نامه به ایشان نوشتند: «ای ابوجعفـر! شـنیده‌ام هنگامـی کـه سـوار مرکبـت می‌شـوی، غلامـان تـو را از در کوچـک بیـرون می‌برنـد. ایـن از بخـل آنهاسـت؛ زیـرا نمی‌خواهنـد خیـر تـو بـه کسـی برسـد و تـو انفـاق کنــی.

به حقــی کــه مــن بــر گــردن تــو دارم، از تــو می‌خواهــم کــه رفت‌وآمــدت، فقــط از درب بـزرگ باشـد. هنگامـی کـه بیـرون مـی‌روی، زر و سـیم بـا خـود داشـته بـاش و هرکه از تـو چیزی خواسـت، بایـد بـه او بدهـی. مـن می‌خواهـم بـه ایـن وسـیله، خـدا تـو را بـزرگ کنـد و توفیـق دهـد. انفـاق کـن و نتـرس از اینکـه روزی‌ات کـم شـود یـا تهیدسـت شـوی». (کافی، ج۴، ص۴۳)